Heb je wel eens midden op de dag een onweerstaanbare drang om even je ogen te sluiten? Of ben je misschien wel eens in slaap gevallen tijdens een belangrijke vergadering of tijdens een andere activiteit overdag? Slaapproblemen komen helaas vaak voor. Het fenomeen van overdag in slaap vallen, ook wel bekend als powernappen of een dutje doen, klink bij veel mensen bekend in de oren en kan verschillende oorzaken hebben.

Hoewel slapen overdag op zichzelf geen probleem hoeft te zijn, kan het soms een teken zijn van een onderliggend gezondheidsprobleem. Zo kan overmatig slapen overdag een symptoom zijn van slaapapneu, narcolepsie, depressie of andere slaapstoornissen. Daarnaast kan het verschillende risico’s met zich meebrengen, zoals het verstoren van je nachtrust en het veroorzaken van ongelukken als je achter het stuur zit.

In dit artikel gaan we dieper in op de oorzaken en risico’s van overdag in slaap vallen, en bieden we oplossingen en tips om deze gewoonte te verminderen of te voorkomen.

Oorzaken en risico’s van overdag in slaap vallen

Overdag in slaap vallen kan verschillende oorzaken hebben en kan leiden tot enkele risico’s. De risico’s kunnen erg vervelend zijn. Van een vermindering in productiviteit en concentratie, tot verkeersongelukken. Het is dan ook belangrijk om de oorzaak te achterhalen om zo een passende oplossing te vinden.

Oorzaken

  • Verstoorde nachtelijke slaap: slaap is noodzakelijk voor een goede gezondheid. Als de kwaliteit of duur van de slaap ’s nachts wordt verstoord, kan dit leiden tot overmatige slaperigheid overdag. Dit kan worden veroorzaakt door verschillende factoren, zoals slaapapneu, narcolepsie en andere aandoeningen.
  • Medische aandoeningen: sommige medische aandoeningen kunnen ook de oorzaak zijn. Slaapapneu en narcolepsie zijn voorbeelden van slaapstoornissen. Diabetes kan ook slaperigheid overdag veroorzaken als gevolg van schommelingen in de bloedsuikerspiegel en de daaruit voortvloeiende energiedips.
  • Medicijnen en drugs: slaapmiddelen, antihistaminica, en kalmeringsmiddelen zijn voorbeelden die slaperigheid overdag kunnen veroorzaken. Lees daarom de bijsluiter van dit soort medicatie goed door.
  • Ouderen en baby’s: ouderen hebben meer kans om overdag in slaap te vallen vanwege veranderingen in hun slaappatronen en hormonale balans. Baby’s hebben ook meer kans om overdag te slapen omdat het slaappatroon nog niet volledig is ontwikkeld en ze meer slaap nodig hebben dan volwassenen.

Risico’s

  • Verkeersongevallen en werkgerelateerde ongevallen: een gevaarlijk risico is in slaap vallen terwijl je een voertuig bestuurt, of andere taken die aandacht en concentratie vereisen.
  • Vallen en letsel: mensen die in slaap vallen terwijl ze staan, lopen het risico om te vallen en zichzelf te verwonden. Dit risico is vooral hoog bij ouderen en mensen met een van nature slechte balans.
  • Verminderde productiviteit en prestaties: andere risico’s zijn verminderde van productiviteit en concentratieproblemen. Dit kan uiteindelijk leiden tot minder goede prestaties.

Plotseling in slaap vallen: Narcolepsie en andere medische aandoeningen

Man valt overdag in slaap door overmatige slaap
Oorzaken overdag in slaap vallen

Er zijn verschillende slaapaandoeningen die ervoor kunnen zorgen dat je plotseling in slaap valt. Een bekend voorbeeld is narcolepsie. Onderstaand leggen we uit wat narcolepsie precies is en bespreken we andere veelvoorkomende slaapstoornissen.

Narcolepsie

Narcolepsie is een neurologische chronische slaapstoornis en wordt gekenmerkt door overmatige slaperigheid overdag, onbedwingbare slaapaanvallen en een verstoorde nachtrust. Bij mensen met narcolepsie zijn de hersencellen die hypocretine produceren beschadigd of vernietigd, waardoor het hypocretine-niveau in de hersenen afneemt. Dit leidt tot een verstoorde slaap-waakcyclus waardoor je onverwachts en onvrijwillig in slaap kunt vallen, zelfs tijdens activiteiten zoals praten, eten of autorijden.

Deze onbedwingbare slaapaanvallen kunnen enkele seconden tot enkele minuten duren en kunnen meerdere keren per dag voorkomen. Daarna kun je je slaperig en verward voelen. Ook spierverslapping (cataplexie) is een symptoom van deze aandoening. Heftige emoties zoals hard lachen of schrikken kan dit veroorzaken.

Narcolepsie kan worden behandeld met medicatie en gedragstherapieën zoals slaaphygiëne en planning van dutjes overdag. Het is belangrijk voor mensen met narcolepsie om veiligheidsmaatregelen te nemen om ongelukken te voorkomen, zoals het vermijden autorijden als ze zich slaperig voelen. (1)

Idiopathische hypersomnie (2): dit is een aandoening die wordt gekenmerkt door overmatige slaperigheid overdag, vergelijkbaar met narcolepsie. Mensen met deze aandoening kunnen onbedoeld in slaap vallen en hebben een oncontroleerbare behoefte tot slaap. Ook slaapdronkenschap, desoriëntatie en concentratie problemen zijn symptomen. Net als bij narcolepsie gaat het om het gemis van hypocretine. Omdat het niet mogelijk is om dit toe te dienen, focust de behandeling zich op het onderdrukken van de symptomen door middel van medicatie en bijvoorbeeld gedragstherapieën.

Obstructieve slaapapneu (OSA): mensen met OSA hebben vaak ademhalingsproblemen tijdens de slaap, wat kan leiden tot onderbroken slaap en behoefte aan slaap overdag. Hierdoor neemt het risico op plotselinge slaapaanvallen toe. Behandelingen van deze slaapstoornis zijn bijvoorbeeld:

  • CPAP-therapie: Hierbij draag je nachts een masker dat lucht onder lichte druk levert om de luchtwegen open te houden.
  • Gewichtsverlies: overgewicht kan bijdragen aan slaapapneu, dus het verliezen van gewicht kan helpen.
  • Veranderingen in levensstijl: Het vermijden van alcohol en slaappillen kan de symptomen van slaapapneu verminderen.

Het is belangrijk om eventuele symptomen serieus te nemen en de oorzaken te laten onderzoeken door een medische professional om de juiste behandeling te krijgen en risico’s te verminderen.

Vermoeidheid en het belang van slaap

Bijna iedereen voelt zich wel eens vermoeid. Vermoeidheid is een gevoel van uitputting en een gebrek aan energie. Het kan worden veroorzaakt door verschillende factoren, waaronder een gebrek aan slaap, fysieke of mentale inspanning, medicijnen, stress en medische aandoeningen.

Slaapgebrek en vermoeidheid kunnen gevolgen hebben op je gezondheid en het dagelijks leven. Voorbeelden van vervelende gevolgen zijn obesitas, hartaandoeningen, diabetes, depressie, angst en een verzwakt immuunsysteem. Het kan ook het dagelijks functioneren beïnvloeden, zoals een verminderde concentratie, geheugenproblemen, prikkelbaarheid en vermoeidheid overdag.

We hebben een paar tips verzameld voor het verbeteren van je slaapgewoonten om vermoeidheid tegen te gaan en overdag in slaap vallen te voorkomen:

  • Zorg voor voldoende nachtrust, bij voorkeur minimaal 7 uur per nacht
  • Houd een vast slaapritme aan, ook in het weekend. Dit betekent op vaste tijden naar bed en op vaste tijden opstaan.
  • Vermijd cafeïne, alcohol, nicotine en zware maaltijden voor het slapengaan
  • Maak de slaapkamer donker, stil en koel
  • Beperk het gebruik van elektronische apparaten voor het slapengaan
  • Vermijd stress voor het slapengaan. Zoek ontspanning in bijvoorbeeld Yoga oefeningen of het lezen van een boek
  • Voldoende lichaamsbeweging overdag kan ook helpen. Vermijd daarentegen intensief bewegen en drukke werkzaamheden vlak voor het slapengaan

Overdag in slaap vallen bij ouderen en baby’s

Er zijn verschillende redenen waarom ouderen en baby’s een grotere kans hebben om overdag in slaap te vallen.

  • Baby’s: Bij baby’s is het slaappatroon nog niet volledig ontwikkeld en hebben ze meer slaap nodig dan volwassenen. Ook kunnen in slaap vallen als gevolg van een onregelmatig slaapschema, te veel stimulatie, of als ze te moe zijn. Voor baby’s is een regelmatig slaapschema en een kalmerende slaapomgeving van belang om overmatige vermoeidheid te voorkomen. Vaste bedtijden en routines kunnen hierbij helpen.
  • Ouderen: ouderen hebben vaak een verminderde slaapkwaliteit en een verandering in slaapcycli. Oudere mensen hebben een hoger risico om te vallen of verwondingen op te lopen als gevolg van plotseling in slaap vallen. De behandeling kan variëren, afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Voorbeelden zijn veranderingen in de levensstijl, zoals regelmatige lichaamsbeweging en het vermijden van alcohol en cafeïne. Medicatie en andere therapieën kunnen ook als oplossing dienen.

Oplossingen voor overdag in slaap vallen

Er zijn verschillende oplossingen voor overdag in slaap vallen, afhankelijk van de oorzaken van het probleem.

  1. Veranderingen in levensstijl om betere slaapgewoonten te ontwikkelen: Zorg voor voldoende lichaamsbeweging en voor een regelmatig slaappatroon door op vaste tijden naar bed te gaan en op te staan. Beperk de inname van cafeïne, vooral later op de dag.
  2. Creëer een rustgevende slaapomgeving: een donkere, koele en stille slaapkamer kan helpen.
  3. Medische behandelingen voor slaapstoornissen: raadpleeg je huisarts als het overdag in slaap vallen een ernstig probleem is. Er kunnen medische oorzaken die moeten worden behandeld. In sommige gevallen kan medicatie worden voorgeschreven.
  4. Hulpmiddelen en aanpak: ter voorkoming van het in slaap vallen overdag is het aan te raden korte, regelmatige pauzes te nemen gedurende de dag om energie op te laden. Ook mentale activiteiten zoals puzzelen of het lezen van een interessant boek kunnen je brein stimuleren. Zorg voor voldoende daglicht en frisse lucht, vooral tijdens het werk of studeren in een afgesloten ruimte.

Veelgestelde vragen

Mogelijke oorzaken van plotseling in slaap vallen overdag zijn medische aandoeningen zoals slaapapneu en narcolepsie, maar ook medicijnen, slaaptekort, depressie, en angststoornissen kunnen ervoor zorgen dat je zomaar in slaap valt.

Het is niet normaal om overdag vaak in slaap te vallen zonder duidelijke reden. Dit kan namelijk wijzen op een onderliggend gezondheidsprobleem en het is daarom aan te raden om een arts te raadplegen als je hier regelmatig last van hebt.

Enkele manieren om in slaap vallen te voorkomen zijn: zorgen voor voldoende nachtrust, voldoende lichaamsbeweging, vermijden van cafeïne, alcohol en het zware maaltijden voor het slapengaan. Ook kan het creëren van een ontspannen slaapomgeving helpen.

De behandeling hangt af van de onderliggende oorzaak. Mogelijke behandelingen zijn: veranderingen in levensstijl, medicatie, ademhalingsapparaten en chirurgie (bij slaapapneu).

Ja, bepaalde voedingsmiddelen kunnen overdag in slaap vallen versterken of veroorzaken. Dit zijn vooral voedingsmiddelen met veel suiker en koolhydraten, vetrijke voedingsmiddelen en alcohol. 

Bronnen

  1. Narcolepsy, Mayo Clinic gevonden op 20 Maart 2023:
    https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/narcolepsy/symptoms-causes/syc-20375497
  2. Wat is Idiopathische Hypersomnie, Nederlandse vereniging Narcolepsie gevonden op 20 maart 2023:
    https://narcolepsie.nl/over-narcolepsie/patienten-met-idiopathische-hypersomnie/

Robert-Jan is een slaapcoach met kennis van wat het betekent om te worstelen met slaap. Hij heeft het afgelopen jaar slaapproducten onderzocht en getest, waaronder matrassen, natuurlijke slaapmiddelen en beddengoed. Als iemand met zelf een slaapprobleem wil hij zijn ervaringen overbrengen aan iedereen die worstelt met het krijgen van voldoende rust. Zijn expertise ligt in het creëren van informatieve, betrouwbare en nuttige informatie. Als hij geen slaapproducten aan het onderzoeken is, brengt hij graag zijn tijd door met zijn gezin.