Beste Slaapmiddelen om beter te slapen

Slaapmiddelen: De wekker gaat. Zucht. Al enkele dagen op rij heb je geen oog dichtgedaan. Piekeren, woelen en tellen hoeveel uren je nog kan slapen. Nu al weet je dat het geen productieve dag wordt. Morgen heb je echter een belangrijke presentatie en moet je écht wel uitgerust wakker worden. Wat als je vannacht weer niet kan doorslapen?

Een slaapmiddel kan op erg korte termijn effectief zijn om beter te slapen. Slaapmedicatie is vooral zinvol in het geval van acute ernstige slapeloosheid en kortdurende slapeloosheid, waardoor je te maken krijgt met ernstig disfunctioneren overdag. Naast slaapmedicatie, kan je ook baat hebben bij het dragen van slaap oordoppen, een meditatiesessie of ademhalingsoefeningen om beter te slapen. De afgelopen jaren zijn er zelfs technologische snufjes als slaaprobots en verzwaringsdekens op de markt.

Wij maken je wegwijs in de verschillende slaapmiddelen en andere hulpmiddelen tegen slapeloosheid. Een goede en diepe slaap is immers de basis voor een gezond en energiek leven.

Wat is een slaapmiddel?

Voor wie last heeft van slechter functioneren overdag of ernstig disfunctioneren door slapeloosheid, kan een slaapmiddel helpen. Slaapmiddelen zorgen ervoor dat je makkelijker in slaap geraakt of beter doorslaapt.

De meeste slaapmiddelen zijn medicamenteus en vaak enkel op recept van de huisarts te verkrijgen. Sommige slaapmiddelen remmen het centrale zenuwstelsel in je hersenen af, waardoor je sloom en slaperig wordt. Andere slaapmiddelen nemen depressieve gevoelens en angst weg, waardoor je rustiger wordt en makkelijker in slaap valt.

Voor wie liever geen medicatie neemt, bestaan er ook heel wat alternatieve kalmeringsmiddelen en hulpmiddelen. Denk aan meditatie of een slaaprobot. Raadpleeg bij twijfel zeker je huisarts om samen uit te zoeken welk hulpmiddel geschikt is om jouw slaap te verbeteren.

Toch lossen slaapmiddelen de oorspronkelijke oorzaak van je slaapproblemen niet op, zoals verkeerd slaapgedrag. Bovendien is er bij medicamenteuze slaapmiddelen een risico op lichamelijke afhankelijkheid, omdat deze verslavend zijn. Bij langdurig gebruik treedt er gewenning op en heeft je lichaam steeds een hogere dosis nodig voor hetzelfde effect. Gebruik slaapmiddelen dus niet langer dan enkele dagen tot twee weken. Bovendien kunnen er bijwerkingen optreden zoals lichamelijke klachten, verminderde concentratie en sufheid overdag, of ontwenningsverschijnselen na een chronisch gebruik. Bij vermeende slapeloosheid, zonder verstoring van het dag-nachtritme of het functioneren overdag, zijn slaapmiddelen af te raden. Dat geldt ook voor andere slaapstoornissen.

Overzicht natuurlijke slaapmiddelen

Hieronder zie je een overzicht van verschillende natuurlijke slaapmiddelen en hulpmiddelen die we later in dit artikel zullen toelichten.

Wat zijn de soorten slaapmiddelen tegen slapeloosheid?

De meest gekende slaapmiddelen zijn pillen, waarvan het merendeel enkel op recept verkrijgbaar is. Ook bepaalde voedingssupplementen kunnen slapeloosheid tegengaan.

Medicijnen op recept

De meeste slaapmiddelen zijn enkel op recept verkrijgbaar, waarvan de bekendste benzodiazepinen zijn. Gebruik steeds een lage dosering en vermijd chronisch gebruik.

Benzodiazepinen

Benzodiazepinen zijn de meest gebruikte slaapmiddelen tegen slapeloosheid in Nederland. Deze slaapmedicatie beïnvloedt het centrale zenuwstelsel in je hersenen, met als belangrijkste effecten dat je bewustzijn vermindert, je angsten afnemen en je slappe spieren krijgt. Daardoor ga je in slaap vallen. De precieze effecten en de werkingsduur van benzodiazepinen verschillen van middel tot middel. Zo heeft diazepam een lange werkingsduur, terwijl temazepam een kortwerkend slaapmiddel is. Sowieso is een lage dosering aangeraden.

Eén van de risico’s van benzodiazepinen is dat er snel lichamelijke afhankelijkheid optreedt. Let op: patiënten die benzodiazepinen willen meenemen op reis, hebben daar vaak een bijzondere verklaring voor nodig.

Barbituraten

Net als benzodiazepinen, beïnvloeden ook barbituraten je centrale zenuwstelsel. Barbituraten hebben in een lage dosering een licht kalmerend effect, maar kunnen na een overdosering een diepe slaap en zelfs coma veroorzaken. Barbituraten zijn zowel fysiek als mentaal erg verslavend bij langer gebruik. De afgelopen jaren is het gebruik als slaapmedicatie bij patiënten dan ook sterk afgenomen, omdat er heel wat nieuwe en veiligere alternatieven op de markt zijn om beter te slapen.

Z-slaapmiddelen

Deze slaapmiddelen werken op een gelijkaardige manier als benzodiazepinen, maar behoren tot een andere familie. Wereldwijd zijn Z-slaapmiddelen de meest voorgeschreven slaapmedicatie, hoewel het effect op slapeloosheid minder groot is dan bij benzodiazepinen. Ook hier bestaat het risico op afhankelijkheid, al staan de Z-slaapmiddelen erom bekend relatief veilig te zijn. Voorbeelden van deze kalmeringsmiddelen zijn zolpidem en zopiclon.

Antidepressiva

Antidepressiva zijn in de eerste plaats bedoeld om klachten van een ernstige depressie of angststoornis te verminderen. Slaperigheid is een van de bijwerkingen van deze medicijnen, die daarom ook worden voorgeschreven voor slaapproblemen. Een andere reden is de veronderstelling dat minder depressieve klachten ook tot minder slaapproblemen leiden. Als een depressie of angst de oorspronkelijke oorzaak is van de slapeloosheid, kunnen antidepressiva ook de slaapproblemen verhelpen.

Medicijnen zonder recept

Sommige slaapmiddelen kan je vrij verkrijgen. De bekendste slaapmiddelen in deze categorie zijn de antiallergiemedicijnen H1-antihistaminica en het aminozuur tryptofaan. Let bij middelen zonder recept extra op voor overdosering.

H1-antihistaminica

H1-antihistaminica zijn geneesmiddelen tegen allergische reacties, uitgelokt door de stof histamine (bijvoorbeeld hooikoorts). Eén van de bijwerkingen van H1-antihistaminica is slaperigheid. Bovendien versterken deze geneesmiddelen het slaperig effect van alcohol en andere medicatie. De huidige H1-antihistaminica hebben echter een minder groot effect op de slaap dan de eerste generatie.

Tryptofaan

Tryptofaan is een aminozuur dat in de hersenen wordt omgezet tot serotonine, ook het gelukshormoon genoemd. Een tekort aan serotonine kan leiden tot depressie en angst, maar ook tot slecht slapen. Ons lichaam maakt zelf geen tryptofaan aan, dus moet je het extra innemen in de vorm van een medicijn of via je voeding. Vooral eiwitrijke voeding zoals rauwe melkproducten, eieren, noten, zaden en peulvruchten bevat tryptofaan.

GABA Supplement

Het GABA supplement is voor mensen die te weinig van dit stofje aanmaken een natuurlijke rustgever zijn die de overactiviteiten in de hersenen zal afremmen. Het zorgt ervoor dat uiteindelijk je slaapcyclus beter wordt gereguleerd en zal de remmende neurotransmitters op je slaap beter in balans brengen.

Voedingssupplementen

Wie liever geen slaapmedicatie neemt, kan kiezen voor voedingssupplementen die kunnen helpen om beter te slapen.

Melatonine

Het hormoon melatonine bepaalt het dag-nachtritme in je lichaam naargelang de blootstelling aan daglicht. Melatonine maakt ons slaperig zodra het donker wordt. Wanneer het licht wordt, stopt de aanmaak van melatonine en worden we wakker. De productie van melatonine in je hersenen kan verminderen door omstandigheden, zoals een jetlag, werken in ploegendiensten en ouder worden. Zo zorgt extra melatonine ervoor dat je sneller in slaapt valt en langer slaapt. Melatonine is volgens onderzoek van de afgelopen jaren veilig om te gebruiken in een lage dosering.

Valeriaan

Valeriaan is een kruidenmiddel met een licht rustgevende werking. Door valeriaan zal je sneller in slaap vallen, maar het wordt ook vaak gebruikt om beter om te gaan met angsten en onzekerheid. Valeriaan is een kortwerkend slaapmiddel, waardoor patiënten zich vooral de eerste twee uur na inname suf en slaperig voelen.

Kava

Het natuurlijke middel kava wordt bereid van de wortel van de Kavaplant, die psychoactieve stoffen bevat. Die stoffen hebben een rustgevende en spierontspannende werking, waardoor je makkelijker in slaap valt. Kava gebruiken is echter niet zonder risico. Kava werd in patiëntenonderzoek al rechtstreeks in verband gebracht met aandoeningen zoals leverproblemen en hepatitis.

Wat zijn de potentiële voordelen van slaapmiddelen tegen slapeloosheid?

Hoewel bekend is dat slaapmiddelen meer nadelen dan voordelen hebben, kunnen ze op korte termijn wel een goede oplossing zijn voor slapeloosheid. Vooral voor één of enkele dagen is een slaapmiddel effectief, bijvoorbeeld bij acute ernstige slapeloosheid door omstandigheden of kortdurende slapeloosheid. Ook voor mensen bij wie de slapeloosheid een gevolg is van depressieve gevoelens of angst, kan een slaapmiddel helpen.

Zeker als je een middel kiest dat past bij jouw probleem, heb je er op korte termijn baat bij. Zo zijn er slaapmiddelen die kort werken en ervoor zorgen dat je tot rust komt en gemakkelijker in slaap valt. Andere slaapmiddelen werken langer en helpen om gedurende de nacht beter door te slapen.

Belangrijk is wel om het gebruik van een slaapmiddel tijdig te stoppen voor er afhankelijkheid optreedt. In het geval van langerdurende slapeloosheid en chronische slaapproblemen, maar ook voor vermeende slapeloosheid en andere slaapstoornissen, zoek je beter een alternatieve en duurzame oplossing. Een gedragsmatige aanpak wordt dan aangeraden.

Sowieso is goed slapen erg belangrijk voor je algemene gezondheid. Chronisch slecht slapen kan leiden tot zowel lichamelijke als mentale klachten en slechter functioneren overdag. Ook je afweersysteem, dat je beschermt tegen ziekteverwekkers, komt door slaaptekort onder druk te staan.

Wat zijn de mogelijke risico’s van slaapmiddelen tegen slapeloosheid?

Slaapmiddelen houden heel wat risico’s in. Op korte termijn kan je de volgende dag nog steeds slaperig zijn en last hebben van een verminderde concentratie, een verminderd reactievermogen, vergeetachtigheid of duizeligheid. Zo kan het gevaarlijk zijn om met de auto te rijden de ochtend nadat je slaapmedicatie hebt genomen.

Op langere termijn kunnen slaapmiddelen onder meer geheugenproblemen veroorzaken. Zoals bij elk medicijn, kan je ook allergisch reageren op slaapmiddelen. Voorbeelden van allergische reacties zijn een wazig zicht, ademhalingsproblemen, een gezwollen keel of gezichts(deel) en jeuk of uitslag. Raadpleeg dan steeds je huisarts.

Eén van de grootste risico’s van slaapmiddelen is dat ze verslavend zijn. Na één tot twee weken al went je lichaam aan het middel, waardoor het effect minder wordt en je steeds een hogere dosis nodig nodig hebt om hetzelfde effect te ervaren. Veel mensen die starten met slaapmiddelen, kunnen door die lichamelijke afhankelijkheid al snel niet meer zonder. Zo komen ze in een vicieuze cirkel terecht en kunnen ze te maken krijgen met ontwenningsverschijnselen.

Bovendien is een slaapmiddel geen oplossing voor de oorspronkelijke oorzaak van de slaapproblemen. Slaapmedicatie helpt je tijdelijk beter slapen, maar pakt verkeerd slaapgedrag niet aan. Bij een langerdurende slapeloosheid, vermeende slapeloosheid of andere slaapstoornissen, wordt een gedragsmatige aanpak aangeraden onder toezicht van een neuroloog, psycholoog of slaapspecialist.

Wat zijn de alternatieven en hulpmiddelen voor een slaapmiddel?

Voor wie liever geen slaapmiddel neemt, zijn er heel wat alternatieven die slapeloosheid kunnen tegengaan. Zo kan je mediteren of ademhalingsoefeningen doen om rustig te worden en beter te slapen. Ook zijn er heel wat technologische snufjes op de markt, zoals een slaaprobot en een wake-uplight.

Mediteren

Slapeloosheid is vaak een gevolg van stress. Als je veel aan je hoofd hebt en daardoor ligt te piekeren, zal je moeilijker in slaap geraken. Meditatie kan helpen om je stressniveau te verlagen en te ontspannen voor je in bed kruipt. Door te mediteren zet je al je gedachten even opzij. Er zijn verschillende vormen van meditatie, waaronder yoga en mindfulness. Sommige meditatieoefeningen kan je perfect in bed doen, zodat je gewoon kan blijven liggen als je tijdens of na de meditatie in slaap zou vallen.

Ademhalingsoefeningen

Een goede ademhaling is de basis voor goede slaap. Hulpmiddelen als meditatie en een slaaprobot vertragen je ademhaling, maar je kan ook specifieke ademhalingsoefeningen doen om tot rust te komen voor je naar bed gaat. Op termijn zal je je ook overdag bewuster worden van je ademhaling en makkelijker ontspannen.

Verzwaringsdeken

De naam zegt het zelf: een verzwaringsdeken is enkele kilo’s zwaarder dan een normaal deken of dekbed. Verzwaringsdekens kunnen 2 tot zelfs 10 kilo zwaar zijn, afhankelijk van je eigen lichaamsgewicht. Zo’n zwaar deken oefent een lichte druk uit op je lichaam. Volgens onderzoek zorgt dat voor een gevoel van veiligheid en geborgenheid, omdat het drukkende gewicht onze hormonen beïnvloedt.

Enerzijds maakt ons lichaam minder cortisol aan, dat ons stress bezorgt, en anderzijds meer serotonine, het ‘gelukshormoon’ dat voor een fijn gevoel zorgt. Bovendien lig je onder een verzwaringsdeken stabieler dan onder een normaal dekbed (wollen dekbed uitgesloten), waardoor je minder woelt en rustiger slaapt.

Wake-up light

Gek genoeg is ook de manier waarop je wakker wordt een belangrijk onderdeel van een goede nachtrust. Daarbij kan een wake-uplight of lichtwekker helpen. Dat is een lamp die het natuurlijk zonlicht nabootst. ‘s Ochtends begint de lamp geleidelijk op te lichten, waardoor je stilaan en uitgerust wakker wordt zoals je zou wakker worden van natuurlijk zonlicht. Een wereld van verschil met gewekt worden door een luid piepende wekker. Zeker in de herfst- en wintermaanden is zo’n wake-uplight een goed idee, wanneer de dagen het kortst zijn en veel mensen kampen met een vitamine D-tekort door een tekort aan daglicht. Let wel: deze lamp werkt enkel optimaal in een donkere slaapkamer.

Slaaprobot

Een slaaprobot heeft de vorm van een grote boon, ter grootte van een gemiddeld bovenlichaam. De robot is zo ontworpen dat als je hem gedurende de nacht als knuffel vasthoudt, je tijdens het slapen een optimale nek- en rugpositie behoudt. Het hoofddoel van de slaaprobot is om jouw ademhaling tijdens de nacht te vertragen. Dat kan de robot op verschillende manieren, afhankelijk van wat voor jou werkt.

Zo kan een slaaprobot meebewegen met jouw ademhaling en er op die manier voor zorgen dat je geleidelijk aan rustiger ademt. De robot kan ook een lichtring projecteren die met een zachte beweging het ritme van jouw ademhaling aangeeft. Of hij kan rustige, ontspannende muziek of geluiden afspelen. Bovendien kan hij al die functies ook nog eens combineren. Check zeker bij de verdeler of je de slaaprobot enkele dagen mag uitproberen voor je er zelf eentje aankoopt.

Oordoppen

Een eenvoudig hulpmiddel dat toch erg effectief kan zijn, is het dragen van oordoppen. Allerlei geluiden om je heen kunnen je slaap verstoren, wat nefast is voor je nachtrust en de kwaliteit van je slaap. Geluid verhindert ons vooral om diep te slapen, wat net belangrijk is om te herstellen en ons energiepeil weer op te bouwen voor de volgende dag. Je kiest het best voor oordoppen op maat, die je kan laten maken bij je lokale audicien.

Witte ruis machine

Een witte ruis machine of white noise machine maakt een constant geluid. Toch kan dat heel erg ontspannend werken. Doordat de witte ruis machine een monotoon geluid maakt, bijvoorbeeld het geluid van golven of een zacht regengeluid, ga je jezelf tijdens het slapen niet concentreren op dat geluid. Integendeel: het zorgt het ervoor dat je andere geluiden in je omgeving niet meer hoort.

Veelgestelde vragen