De Engelse band Faithless scoorde in 1995 een grote hit met het nummer “Insomnia”. De tekst van het nummer begint met de zin “I can’t get no sleep”, wat betrekking heeft op de betekenis van het woord Insomnia, de medische term voor “geen slaap“.
Waar de dansbare muziek de slaap zal uitstellen is het voor mensen met slaapproblemen geen feest. Door hun slaapstoornis functioneren ze minder goed en heeft het een negatieve invloed op hun gemoedstoestand. Er zijn meer soorten slaapstoornissen, waarbij deze variant het meest voorkomt.
Er is sprake van insomnia als de klachten gedurende minstens drie maanden minimaal drie nachten per week voorkomen. Globaal gezien heeft ongeveer een derde van alle volwassenen wel eens last van een slechte nachtrust. 10 tot 15% van de mensen zal hier overdag minder goed functioneren. Bij 6 tot 10% van de mensen zijn de klachten zo groot dat er sprake is van chronische insomnia.
Wat is insomnia?
Bij mensen die vaak ontevreden zijn over de kwaliteit van hun nachtrust is er sprake van insomnia. Ze vinden zelf dat ze niet goed, of te kort slapen en ervaren in de ochtend geen uitgerust gevoel.
Er zijn drie hoofdoorzaken voor een slechte nachtrust, die soms ook gecombineerd voorkomen. Mensen kunnen slecht in slaap vallen. Hierdoor liggen ze uren wakker, terwijl ze wel in de ochtend moeten opstaan. Anderen worden tussendoor steeds wakker. Hierdoor lukt het niet om in een diepe slaap te komen, wat nodig is voor het herstel van lichaam en geest.
Tenslotte is er een groep mensen die vroeg wakker worden en waarbij het niet meer lukt om opnieuw in slaap te komen. De nacht is als het ware te vroeg opgebroken, waardoor de nachtrust te kort zal zijn. In alle gevallen is het natuurlijke slaapritme verstoord.
Bij een enkele nacht is dit niet zo erg en merkt je overdag niet veel van de slechte nachtrust. Rijgen de slechte nachten zich aaneen, dan ontstaat er slaaptekort of zelfs een slaapachterstand. Lichaam en geest herstellen onvoldoende, waardoor je overdag niet goed zal functioneren.
Oorzaken van Insomnia?
De oorzaak van Insomnia is in vier hoofdredenen in te delen: Een verkeerde slaaphygiëne, het gebruik van genotsmiddelen en medicijnen, psychosociale of psychiatrische problematiek of een medische oorzaak. Meer uitgesplitst zijn de oorzaken divers.
Een verkeerde slaaphygiëne
- Sterk wisselende bedtijden.
- Overdag slapen waardoor je in de avond niet normaal vermoeid raakt.
- Prikkelrijke slaapkamer met veel licht of geluid.
- Werken in de avond of nacht.
- Overdag te weinig lichaamsbeweging.
- Gebruik van computer, smartphone of televisie in de slaapkamer.
Bij een verkeerde slaaphygiëne is de oorzaak vaak eenvoudig te achterhalen. Komen bovenstaande punten bekend voor en is er sprake van slaapproblematiek, dan is het de moeite waard om dit te veranderen. Hierdoor vergroot je de kans om chronische insomnia op een eenvoudige manier te bestrijden. Heeft dit geen positief effect, dan is het verstandig om de slaapproblemen met de huisarts te bespreken.
Gebruik genotsmiddelen of medicatie
- Overmatig alcohol of drugsgebruik.
- Veel roken.
- Veel cafeïne in het bloed door koffie of energiedrankjes.
- Langdurig gebruik van slaapmedicatie.
- Gebruik van sommige dieetpillen.
- Gebruik van stimulerende supplementen of kruiden.
Probeer in dit geval het gebruik van alcohol of andere genotsmiddelen te verminderen of (in de avonduren) helemaal mee te stoppen. Hier zie je vaak een vicieuze cirkel ontstaan.
Door het gebruik van alcohol en genotsmiddelen slaap je slecht, waardoor je nog meer middelen gebruikt om het nare gevoel wat dit geeft te verminderen of toch uitgeblust in slaap te vallen. In de ochtend voel je jezelf niet uitgerust en zal het proces zich herhalen.
Psychosociale of psychiatrische problematiek
- Angstig of gestrest voelen.
- Bipolaire aandoening.
- Veel piekeren of somber voelen.
- Dementie.
- PTSS.
Er is een duidelijke koppeling tussen insomnia en de psychosociale of het psychisch welbevinden. Als de klachten verminderen dan zal de nachtrust waarschijnlijk verbeteren. Hiervoor is hulp van een medisch specialist of therapeut vaak de snelste oplossing.
Medische oorzaak
- Tijdens de zwangerschap.
- Slaapapneu.
- Veel toiletbezoek tijdens de nachtrust.
Dit is een breed onderwerp met vele oorzaken en oplossingen. Kijk je naar de voorbeelden, dan zal de nachtrust door zwangerschap na de bevalling verbeteren (Zolang de baby goed doorslaapt). Tijdens de zwangerschap zelf is het belangrijk een goed zwangerschapskussen te gebruiken om optimaal uit te rusten. Bij slaapapneu geeft het gebruik van een apneumasker goede resultaten. Gaat u veel naar het toilet dan kan de huisarts je doorverwijzen naar een uroloog.
Wat zijn de symptomen van Insomnia?
Door insomnia kunnen verschillende klachten optreden, zowel op lichamelijk als op mentaal gebied. Lichamelijke klachten zul je waarschijnlijk direct linken aan een slechte nachtrust. Je bent in de ochtend niet uitgerust en het vermoeide gevoel verdwijnt niet later op de dag. OmdatjJe energielevel laag is, krijg je hierdoor weinig zin om activiteiten te ondernemen.
Ook is je concentratie laag waardoor je werkzaamheden moeilijk of slordig zal uitvoeren. Tenslotte ben je sneller prikkelbaar en kan je minder goed met kleine tegenslagen omgaan.
Lichamelijk klachten zijn soms minder goed aan insomnia te koppelen. Omdat je lichaam niet goed uitrust, zal je sneller last krijgen van soms wat vage lichamelijke klachten zoals rugpijn of spieren die pijnlijk aanvoelen of weerstand vertonen.
Door een slechte nachtrust zal je natuurlijke immuniteit verzwakken, waardoor je sneller vatbaar zal zijn voor infectieziektes, maag-darmproblemen of hoofdpijn. Hou hierbij rekening dat de wetenschap pas over een stoornis spreekt als de persoon in kwestie last lijdt onder de klachten of als zijn functioneren daadwerkelijk is beperkt.
Welke leeftijdsgroepen hebben last van langdurige slapeloosheid?
Kijk je naar de cijfers dan hebben vooral jongvolwassenen tussen de 18 en 25 jaar en 65-plussers moeite met inslapen. Vooral jongeren hebben soms moeite om hun eigen gedachtestroom “uit” te zetten.
Moeite met doorslapen stijgt langzaam met het ouder worden. In cijfers gaat het om 9% van de 18-jarigen tot ruim 25% voor 65-plussers. Vanaf 40 jaar is er een duidelijke stijging zichtbaar van mensen die vroeg wakker worden. Vergelijk je mannen met vrouwen dan komen de klachten vaker bij vrouwen dan bij mannen voor. Hoe ouder de onderzochte mannen en vrouwen, hoe groter dit verschil zichtbaar is met een maximaal verschil van ongeveer 10 procentpunten.
Hoe kun je Insomnia voorkomen?
Insomnia heeft betrekking op het in- en doorslapen en op hoe vaak je in de nacht even ontwaakt en is afhankelijk van verschillende externe factoren. Ook de leeftijd en geslacht heeft invloed op het ontstaan van insomnia.
Als rode lijn is wel te zeggen dat je op zoek moet gaan naar de oorzaak van insomnia. Schenk aandacht of behandel de oorzaak, waardoor dit niet meer de oorzaak van de slechte nachtrust zal zijn. Dit is niet altijd eenvoudig, waardoor het verstandig is om bij de huisarts de slaapproblemen te bespreken.
Chronische slapeloosheid kan medicatie, cognitieve gedragstherapie en andere vormen van formele behandeling noodzakelijk maken. Voor sommige mensen kunnen gezonde leefgewoonten en een goede slaaphygiëne de symptomen van slapeloosheid verlichten en hen helpen beter te slapen.
De volgende maatregelen op het gebied van slaaphygiëne kunnen nuttig zijn voor mensen met slapeloosheid:
- Het beperken van dutjes, vooral laat op de dag
- Beperking van het gebruik van alcohol, cafeïne en tabaksproducten in de avond
- Vermijden van maaltijden in de late avond
- Beperking van de beeldschermtijd voor het slapengaan
- Een gezond voedingspatroon aanhouden en overdag regelmatig bewegen
- Een consequent slaapschema volgen met elke dag dezelfde bedtijd en wektijd
- Gebruik uw slaapkamer en matras voor slaap en seks. Vermijd werken of het spelen van videospelletjes in bed.
De huisarts zal er soms voor kiezen om slaapmedicatie voor te schrijven, maar dat is door de afhankelijke werking slechts een tijdelijke oplossing. Hij kan ook een verwijzing maken voor een bezoek aan een slaapcentrum of slaappoli. Dit zijn gespecialiseerde afdelingen die zich bezig houden met de behandeling van slaapproblemen en slaapstoornissen. Aan deze afdelingen zijn een longarts, neuroloog en een slaaptherapeut of cognitieve gedragstherapeut verbonden, die gezamenlijk op zoek gaan naar de oorzaak van het probleem en de beste oplossing voor de individuele patiënt.
